


BOTANGI MITANGO NA MOLONGO
PREAMBULE SUR LE COMPTAGE /BOTANGI MINTANGO NA LINGALA
( *NB: 1 dizaine ou ensemble de 10 pièces se dit : Lotuku, c’est le singulier, au pluriel des dizaines vont donner le mot Ntuku, ce qui signifie plusieurs lotuku ! ;(selon grammaire lotuku est classifié dans la classe ou en lingala nkondo qui suit la règle « LO-n » -donc lo au sing et N-au pluriel comme préfixe. ) . Dans le comptage en lingala puisque ça suit le fonctionnement du commerce des riverains la procédure c’est de dire d’abord la nature du colis . Si c’est une pièce-pas de problème, le calcul est simple! Si c’est un colis de 2 à 9 pièces, l’on dira c’est « Mopiko » de 2-9 pièces. Mais un colis de 10 pièces va se nommer LOTUKU et l’on fera le prix adapté à la valeur des articles et leur nombre. Donc depuis ces temps reculés jusqu’à présent, le marché se décline sur base de 1pièce, de MOPIKU ou mopiko , et sur base de LOTUKU, Nkama et autres. Pour vous en rendre compte faites un tour aux marchés et vous verrez comment sont organisés les étalages de poissons. Dans le système de calcul , on précisera toujours le nombre des dizaines en faisant suivre « Ntuku par le nombre de lotuku » comptés.Ce qui nous donne par ex.2 lotuku = NTUKU MIBALE = 20 ; 3 lotuku = ntuku misato , ainsi de suite… Donc à retenir : En lingala même quand on a un nombre très important d’articles, on donne d’abord -1/-la nature du colis (-de 1 pièce ou plus) et on ajoute le nombre de ce type de colis.De 1-9 on suivra la même procédure de comptage . D’où 9 poissons = mopiko ya mbisi libwa , traduisez 1 colis de 9 poissons. Remarquez que contrairement aux occidentaux qui vont dire: 1 poisson ou 9 poissons , donc le nombre d’abord de l’article et le nom de l’article après, chez les gens du Kongo par contre ,on dit le nom ou nature de l’article et ensuite le nombre !!! Un proverbe du Kongo : « On n’ achète pas un colis dont on ignore le contenu » !!!
LIBÚNGÚTÙLÚ-= 0,
MÓKÓ-1 , míbàlé -2, mísátò-3, mínèí -4, mítánò-5, motóba_6, sãmbo -7, mwãmbe_8, libwá _9 -zómì -10
ZOMI NA MOKO- 11 ; zomi na mibale-12 ;zomi na misato-13 ;zomi na minei-14 ;zomi na mitano-15 ;zomi na motoba-16 ;zomi na sambo-17 ;zomi na mwambe-18 ;zomi na libwa-19 .
(LOTUKU= 1dizaine= 10 pièces . )
NTUKU MIBALE -20 ,
NTUKU MIBALE NÁ MOKO-21 ;ntuku mibale na mibale-22 ;ntuku mibale na misato -23 ;ntuku mibale na minei -24;ntuku mibale na mitano -25 ;ntuku mibale na motoba 26 ;ntuku mibale na sambo -27 ;ntuku mibale na mwambe-28.ntuku mibale na libwa-29 ;
-NTUKU MISATO-30 ; NTUKU MISATO NA MOKO-31;ntuku misato na mibale-32;ntuku misato na misato-33;ntuku misato na minei-34;ntuku misato na mitano-35;ntuku misato na motoba-36;ntuku misato na sambo-37; ntuku misato na mwambe-38;ntuku misato na libwa-39;
NTUKU MINEI-40;
NTUKU MINEI NA MOKO-41;ntuku minei na mibale-42,;ntuku minei na misato-43; . ntuku minei na minei-44; ntuku minei na mitano-45;ntuku minei na motoba-46;ntuku minei na sambo-47;ntuku minei na mwambe-48;ntuku minei na libwa-49;
NTUKU MITANO-50;
NTUKU MITANO NA MOKO-51;ntuku mitano na mibale-52;ntuku mitano na misato-53; ntuku mitano na minei-54; ntuku mitano na mitano-55; ntuku mitano na motoba-56; ntuku mitano na sambo-57; ntuku mitano na mwambe-58; ntuku mitano na libwa-59;
-NTUKU MOTOBA-60;
NTUKU MOTOBA NA MOKO-61; ntuku motoba na mibale-62; ntuku motoba na misato-63; ntuku motoba na minei-64; ntuku motoba na mitano-65; ntuku motoba na motoba -66; ntuku motoba na sambo-67; ntuku motoba na mwambe-68; ntuku motoba na libwa-69;
-NTUKU SAMBO-70;
NTUKU SAMBO NA MOKO-71; ntuku sambo na mibale-72; ntuku sambo na misato-73; ntuku sambo na minei-74; ntuku sambo na mitano-75; ntuku sambo na motoba-76; ntuku sambo na sambo-77; ntuku sambo na mwambe-78; ntuku sambo na libwa-79;
-NTUKU MWAMBE-80;
NTUKU MWAMBE NA MOKO-81; ntuku mwambe na mibale-82; ntuku mwambe na misato-83; ntuku mwambe na minei-84; ntuku mwambe na mitano-85; ntuku mwambe na motoba-86;ntuku mwambe na sambo-87; ntuku mwambe na mwambe-88; ntuku mwambe na libwa-89
–-NTUKU LIBWA-90;
NTUKU LIBWA NA MOKO-91; ntuku libwa na mibale-92; ntuku libwa ná minato-93; ntiku libwa na minei-94; ntukiu libwa na mitano-95; ntuku libwa na motoba-96; ntuku libwa na sambo-97;ntuku libwa na mwambe-98; ntuku libwa na libwa-99;
(LIKEBISI :soko bakoloba »monkama » ekolakisa motuya ya eloko
. mpe soko bakolobela ntalo ya nkama ebele oyo bayebi montango te ,
bakolobaka kaka »nkama na nkama », kasi tango bakotanga na molongo
bakotanga bongo “nkama”, mpe bakolandisa “nkama moko”,nkama mibale, …
1/BREF APERCU DES 4 OPERATIONS DE CALCUL EN LINGALA –
-EN LINGALA , IL EXISTE 4 OPERATIONS PRINCIPALES DE CALCUL
1/ BOBAKISI pour addition (le mot bobakisi vient du verbe –kobakisa =ajouter (+ ), d’où c’est l’action de kobakisa (ajouter)
2/ BOLONGOLI pour la soustration (le mot bolongoli vient du verbe kolongola (-) , aussi c’est l’action de kolongola (enlever)
-3.BOKABOLI pour la division (le mot bokaboli a pour origine le verbe –kokabola , aussi c’est l’action de kokabola (=partager, diviser, séparer)
-4-BOYIKINYI pour la multiplication ( le mot boyikinyi vient du verbe koyikinya, d’où c’est l’action de koyikinya (= multiplier)
*Le signe égal « = » se dit « ekoki » / « + » bobakisi/ « – »BOLONGOLI/ « : » bokaboli / « x » boyikinyi
————————————————————————————————————————————————————
-d’où 1+ 2=3 se dit : Moko bakisa mibale ekoki misato -(bakisa=impératif du verbe -kobakisa = ajouter/ ekoki= verbe -kokoka (égaliser, équivaloir)
2-1= 1 —— —Mibale longola moko etikali (etikali= reste ) moko (longola=impératif du verbe -kolongola= soustraire/ etikali= kotikala= rester)
4: 2 =2 ————Minei kabola (na) mibale ekoki mibale ( kabola=impératif de -kokabola=partager, diviser/ekoki = kokoka =résulter)
2x 3 = 6 —— Mibale yikinya na misâto ekoki motoba (yikinya=impératif du verbe -koyikinya =multiplier) –
(*kobakisa –impératif ——bakisa -tobakisa-bobakisa = ajoute-ajoutons-ajoutez )(kolongola—longola-tolongola-bolongola= enlève-enlèvons-enlevez) kolia —lia-tolia-bolia (impératif)
Pyramide des unités de valeur -1 / 1pièce -2/MOPIKO ( = petit colis de 2-9 pièces) (l’acheteur dira 1 mopiko de ..X pièces (de 2 à 9) ex mopiko de 5 poissons. ou bien 2 mipiko de 3 poissons (=3×2=6 pièces)etc . 3/ LOTUKU= 1x 10 pièces (l’acheteur dira ; « donnez-moi 1 lotuku4/ NTUKU= 2 X 1 lotuku (10 pièces x 2= 20 pièces) = Ntuku mibale (nature +nombre)5/ NKAMA = 10 x lotuku (10) =1006/NKOTO= 10 x nkama (100)=10007/ ELUNDU = 100x Nkoto (1000)=100.0008/EFUKU= 100x Elundu (100.000)= 1000.0009/BIFUKU mibale = 2 millions (2 x 1000.000 ) . ; …b.n.b.(=etc) |
-BOTANGI MIKOLO MYA MPOSO (les jours de la semaine) LIYEBISI : Na lingala tozali na mikolo sambo bitangemi na bolandaka bikela ya mikolo , yango mikolo miye bato bakendeke misala ebengami « mokolo mwa mosala » (jour ouvrable), pe mokolo moye bato bazuaka mposo to lifuti na bango ebengami « mokolo mwa Mposo » , pe mokolo mwa bopemi oyo bayambaka pe bato to milulu ebengami « mokolo mwa Eyenga ». Kala liboso ‘te mangomba ma biyamba ya mindele makota na mabele na biso Eyenga ezalaki ata mokolo mwa kokumisa Nzambe te lolenge ekoma na bileko oyo. Mpo bato na bato bazalaki kokumisa Nzakomba , Nzapaa…na nkombo nyoso bapesaka ye , na lolenge na bango mpe eponaki mokolo te . mokolo mwa mosala moko -lundi mokolo mwa mosala mibale –mardi mokolo mwa mosala misato-mercredi ;mokolo mwa mosala minei-jeudi mokolo mwa mosala mitano-vendredi mokolo mwa mposo-samedi mokolo mwa eyenga –dimanche (*NB: -(lomingo euti na kikongo -lumingu) -BOTANGI BAMPOSO (les semaines) Na lingala , bakobenga lisanga ya mikolo sambo na nkombo ya mposo . Yango mpo na kotanga mposo kati ya sanza ekolandaka kaka ndenge olingi kotia yango na molongo ; ndakisa mposo moko (1), mposo mibale (2) mposo misato , libwa , zomi …mpe bongo na bongo . To mpe na kati ya lisolo okoloba ata boye « na mposo ya yambo … » b.n.b. -BOTANGI BASANZA (les mois) Ezali na etangeli penza ya siki siki te, bakolanda kaka molongo ndenge basanza ekotambola na likolo lokola sanza nde epsaka bileko , yango wana bakobenga sanza ya liboso na molongo : sanza ya yambo (janvier) ;sanza ya ibale (février) ;sanza ya isato (mars) ;sanza ya inei (avril) sanza ya itano (mai).sanza ya motoba (juin)sanza ya sambo. juillet)sanza ya mwambe (août) sanza ya libwa (septembre)sanza ya zomi (octobre)sanza ya zomi na moko ( novembre) sanza ya zomi na mibale (décembre) –BOTANGI MIBU NA BILEKO Na lingala etangeli ya mibu to mbula ezali na mobeko siki siki te , okobakisa kaka montango sima ya mbula ; ndakisa :mbula (mobu) moko, mbula mibale… -MBULA NKAMA = 100 ANS -BONKAMA= 1SIECLE -MBULA NKOTO= 1000 ANS-BONKOTO= 1 MILLENAIRE NDENGE YA KOPESA MIKOLO KATI YA LISOLO Ndakisa: –EKOLO KONGO EZUAKI BONSOMI NA YANGO O MOKOLO MWA NTUKU MISATO (30 ) YA SANZA YA MOTOBA ( mois de JUIN ) YA MOBU NKOTO YOKO NA NKAMA LIBWA NA NTUKU MOTOBA (Le Kongo a accédé à son indépendance le 30 juin 1960.) -Nous sommes en l’an deux mil vingt et un / TOZALI LELO NA MOBU NKOTO MIBALE NA NTUKU MIBALE NA MOKO (2021) NOUS SOMMES LE 2 OCTOBRE 2024 = TOZALI MOKOLO MWA MOSALA MISATO O MWA MIBALE YA SANZA YA ZOMI YA MOBU NKOTO MIBALE NA NTUKU MIBALE NÁ MINEI DATATION,: Kinshasa, mokolo mwa mosala misato o mwa yambo ya sanza ya zomi ya mobu nkoto mibale na ntuku mibale na minei Ndambo =demie ////. morceau = eteni katikati= milieu |
Explorez des histoires inspirantes et des analyses d’experts.
Cette section met en avant l’objectif du blog, offrant des récits captivants, des opinions d’experts et des idées précieuses pour permettre aux lecteurs d’apprendre et de progresser.
Éditorial : RDC, fragile élan de paix !
Depuis plusieurs mois, la République Démocratique du Congo tente […]
Bukavu : recrudescence de l’insécurité à Nyalukemba, la société civile interpelle les autorités
Le quartier Nyalukemba, dans la commune d’Ibanda à Bukavu, […]
Protection du lac Kivu : Des filets de pêche prohibés incinérés à Ishungu
Il y a 48 heures, une opération de destruction […]
Urgence à Sange : L’hôpital de Ruzizi au bord de la rupture
L’hôpital général de référence de Ruzizi, situé à Sange […]
Transport fluvial en danger : Une baleinière chavire à plus de 150 km de Kisangani
Dans la nuit du mercredi 24 au jeudi 25 […]
La paix n’est pas une fatalité mais une construction à préserver!
La peur du danger L’hostilité se trouve moins dans […]
About The Author
En savoir plus sur L'ESSENTIEL RDC
Subscribe to get the latest posts sent to your email.