0 11 minutes 2 semaines

BOTANGI MITANGO NA MOLONGO   

PREAMBULE SUR LE COMPTAGE /BOTANGI MINTANGO NA LINGALA 

 ( *NB: 1 dizaine ou ensemble de 10 pièces se dit : Lotuku, c’est le singulier, au pluriel  des  dizaines vont donner le mot Ntuku, ce qui signifie plusieurs lotuku ! ;(selon grammaire lotuku est classifié dans la classe ou en lingala nkondo  qui suit la règle  « LO-n » -donc lo au sing et N-au pluriel comme préfixe. ) . Dans le comptage en lingala puisque ça suit le fonctionnement du commerce des riverains la procédure c’est de dire d’abord la nature du colis . Si  c’est une pièce-pas de problème, le calcul est simple!  Si c’est   un colis de 2 à 9 pièces, l’on dira c’est « Mopiko » de 2-9  pièces. Mais un colis de 10 pièces va se nommer LOTUKU et l’on fera le prix  adapté à la valeur des articles et leur nombre.  Donc  depuis ces temps reculés jusqu’à présent, le marché  se décline sur base de 1pièce, de MOPIKU ou mopiko , et sur base de LOTUKU, Nkama et autres. Pour vous en rendre compte faites un tour aux marchés et vous verrez  comment sont organisés les étalages de poissons.  Dans le système de calcul , on précisera toujours le nombre des dizaines en faisant suivre « Ntuku par le nombre de lotuku »  comptés.Ce qui nous donne par ex.2 lotuku = NTUKU MIBALE = 20   ;  3 lotuku = ntuku misato , ainsi de suite… Donc à retenir : En lingala même quand on a un nombre très important d’articles, on donne d’abord -1/-la nature du colis (-de 1 pièce ou plus) et on ajoute le nombre de ce type de colis.De 1-9 on suivra la même procédure de comptage . D’où 9 poissons = mopiko ya mbisi libwa , traduisez 1 colis de  9 poissons.   Remarquez que contrairement aux occidentaux qui vont dire:  1 poisson ou 9 poissons ,  donc le nombre d’abord de l’article et le nom de l’article après, chez  les gens du Kongo  par contre ,on dit le nom ou nature  de l’article et ensuite  le nombre  !!! Un proverbe du Kongo : « On n’ achète pas un colis dont on ignore le contenu  »  !!!   

LIBÚNGÚTÙLÚ-= 0,

MÓKÓ-1 , míbàlé -2, mísátò-3, mínèí -4, mítánò-5, motóba_6, sãmbo -7, mwãmbe_8, libwá _9  -zómì -10 

ZOMI NA MOKO- 11 ; zomi na mibale-12 ;zomi na misato-13 ;zomi na minei-14 ;zomi na mitano-15 ;zomi na motoba-16 ;zomi na sambo-17 ;zomi na mwambe-18 ;zomi na libwa-19 . 

(LOTUKU= 1dizaine= 10 pièces .  )  

NTUKU MIBALE -20

NTUKU MIBALE NÁ MOKO-21 ;ntuku mibale na mibale-22 ;ntuku mibale na misato -23 ;ntuku mibale na minei -24;ntuku mibale na mitano -25 ;ntuku mibale na motoba 26 ;ntuku mibale na sambo -27 ;ntuku mibale na mwambe-28.ntuku mibale na libwa-29 ;

-NTUKU MISATO-30 ; NTUKU MISATO NA MOKO-31;ntuku misato na mibale-32;ntuku misato na misato-33;ntuku misato na minei-34;ntuku misato na mitano-35;ntuku misato na motoba-36;ntuku misato na sambo-37; ntuku misato na mwambe-38;ntuku misato na libwa-39;

NTUKU MINEI-40

NTUKU MINEI NA MOKO-41;ntuku minei na mibale-42,;ntuku minei na misato-43; . ntuku minei na minei-44; ntuku minei na mitano-45;ntuku minei na motoba-46;ntuku minei na sambo-47;ntuku minei na mwambe-48;ntuku minei na libwa-49;

NTUKU MITANO-50;

NTUKU MITANO NA MOKO-51;ntuku mitano na mibale-52;ntuku mitano na misato-53; ntuku mitano na minei-54; ntuku mitano na mitano-55; ntuku mitano na motoba-56; ntuku mitano na sambo-57; ntuku mitano na mwambe-58; ntuku mitano na libwa-59;

-NTUKU MOTOBA-60

NTUKU MOTOBA NA MOKO-61; ntuku motoba na mibale-62; ntuku motoba na misato-63; ntuku motoba na minei-64; ntuku motoba na mitano-65; ntuku motoba na motoba -66; ntuku motoba na sambo-67; ntuku motoba na mwambe-68; ntuku motoba na libwa-69;

-NTUKU SAMBO-70; 

NTUKU SAMBO NA MOKO-71; ntuku sambo na mibale-72; ntuku sambo na misato-73; ntuku sambo na minei-74; ntuku sambo na mitano-75; ntuku sambo na motoba-76; ntuku sambo na sambo-77; ntuku sambo na mwambe-78; ntuku sambo na libwa-79;

-NTUKU MWAMBE-80

NTUKU MWAMBE NA MOKO-81; ntuku mwambe na mibale-82; ntuku mwambe na misato-83; ntuku mwambe na minei-84; ntuku mwambe na mitano-85; ntuku mwambe na motoba-86;ntuku mwambe na sambo-87; ntuku mwambe na mwambe-88; ntuku mwambe na libwa-89 

-NTUKU LIBWA-90;

 NTUKU LIBWA NA MOKO-91; ntuku libwa  na mibale-92; ntuku libwa  ná minato-93; ntiku libwa na minei-94; ntukiu libwa  na mitano-95; ntuku libwa na motoba-96; ntuku libwa na sambo-97;ntuku libwa  na mwambe-98; ntuku libwa na libwa-99;

(LIKEBISI :soko bakoloba  »monkama » ekolakisa motuya ya eloko 

. mpe soko bakolobela ntalo ya nkama ebele oyo bayebi montango te ,

bakolobaka kaka  »nkama na nkama », kasi tango bakotanga na molongo 

bakotanga bongo “nkama”, mpe bakolandisa “nkama moko”,nkama mibale, …

 1/BREF APERCU DES 4 OPERATIONS DE CALCUL EN LINGALA     –

-EN LINGALA ,  IL EXISTE  4 OPERATIONS PRINCIPALES DE  CALCUL

       1/ BOBAKISI pour  addition (le mot bobakisi vient du verbe  –kobakisa =ajouter  (+ ),  d’où c’est l’action de kobakisa (ajouter) 

      2/ BOLONGOLI  pour la  soustration (le mot bolongoli vient du verbe kolongola (-) , aussi c’est l’action de kolongola  (enlever)

     -3.BOKABOLI pour la division  (le mot bokaboli   a pour origine le  verbe –kokabola , aussi  c’est l’action de kokabola  (=partager, diviser, séparer)

     -4-BOYIKINYI pour la multiplication ( le mot boyikinyi vient du  verbe koyikinya, d’où c’est l’action de koyikinya (= multiplier)         

    *Le signe égal « = » se dit « ekoki  »  / « + » bobakisi/  « – »BOLONGOLI/ « : » bokaboli / « x » boyikinyi                   

  ————————————————————————————————————————————————————

-d’où 1+ 2=3   se dit : Moko bakisa  mibale ekoki misato  -(bakisa=impératif du verbe -kobakisa = ajouter/ ekoki= verbe -kokoka (égaliser, équivaloir)  

         2-1= 1 ——   —Mibale longola moko etikali (etikali= reste ) moko     (longola=impératif du verbe -kolongola= soustraire/ etikali= kotikala= rester) 

        4: 2 =2 ————Minei kabola (na) mibale ekoki mibale ( kabola=impératif de -kokabola=partager, diviser/ekoki = kokoka =résulter)

       2x 3 =  6   ——   Mibale yikinya na misâto ekoki  motoba (yikinya=impératif du verbe -koyikinya =multiplier) –

(*kobakisa –impératif ——bakisa -tobakisa-bobakisa  = ajoute-ajoutons-ajoutez )(kolongola—longola-tolongola-bolongola= enlève-enlèvons-enlevez)  kolia —lia-tolia-bolia (impératif)

 
    Pyramide des unités de valeur 
  -1 / 1pièce -2/MOPIKO ( = petit colis  de 2-9 pièces) (l’acheteur dira 1 mopiko de ..X pièces (de 2 à 9) ex mopiko de 5 poissons. ou bien 2 mipiko de 3 poissons (=3×2=6 pièces)etc . 3/ LOTUKU= 1x 10 pièces (l’acheteur dira ; « donnez-moi 1 lotuku4/ NTUKU=  2 X 1 lotuku (10 pièces x 2= 20 pièces) = Ntuku mibale (nature +nombre)5/ NKAMA = 10 x lotuku (10) =1006/NKOTO= 10 x nkama (100)=10007/ ELUNDU = 100x Nkoto (1000)=100.0008/EFUKU= 100x Elundu (100.000)= 1000.0009/BIFUKU mibale = 2 millions  (2 x 1000.000 ) . ; …b.n.b.(=etc)
 -BOTANGI MIKOLO MYA MPOSO
(les jours de la semaine)  LIYEBISI : 
Na lingala tozali na mikolo sambo bitangemi na bolandaka bikela ya mikolo , yango mikolo miye bato bakendeke misala ebengami « mokolo mwa mosala » (jour ouvrable), pe mokolo moye bato bazuaka mposo to lifuti  na  bango ebengami « mokolo mwa Mposo » , pe mokolo mwa bopemi  oyo bayambaka pe  bato to milulu  ebengami « mokolo mwa Eyenga ». Kala liboso ‘te mangomba ma biyamba ya mindele makota na mabele na biso Eyenga ezalaki ata mokolo mwa kokumisa Nzambe te lolenge ekoma na bileko  oyo. Mpo bato na bato bazalaki kokumisa  Nzakomba , Nzapaa…na nkombo nyoso bapesaka ye ,  na lolenge na bango mpe eponaki mokolo te .  
mokolo mwa mosala moko -lundi
 mokolo mwa mosala mibale –mardi 
 mokolo mwa mosala misato-mercredi  
;mokolo mwa mosala minei-jeudi  
mokolo mwa mosala  mitano-vendredi  
mokolo mwa mposo-samedi
  mokolo mwa eyenga –dimanche    (*NB: -(lomingo euti na kikongo  -lumingu) 

-BOTANGI BAMPOSO (les semaines) 
Na lingala , bakobenga lisanga ya mikolo sambo na nkombo ya mposo .
Yango mpo na kotanga mposo kati ya sanza ekolandaka kaka ndenge olingi kotia yango  na molongo ; ndakisa mposo moko (1), mposo mibale (2) mposo misato , libwa , zomi …mpe bongo na bongo . To mpe na kati ya lisolo okoloba ata boye  « na  mposo ya yambo … » b.n.b.

-BOTANGI BASANZA (les mois)  Ezali na etangeli penza ya siki siki te, bakolanda kaka molongo ndenge basanza ekotambola na likolo lokola sanza nde epsaka bileko , yango wana  bakobenga sanza ya liboso na molongo :   sanza ya yambo (janvier) ;sanza ya ibale (février) ;sanza ya isato (mars) ;sanza ya  inei (avril) sanza ya itano (mai).sanza ya motoba  (juin)sanza ya sambo. juillet)sanza ya mwambe (août) sanza ya  libwa (septembre)sanza ya zomi (octobre)sanza ya zomi na moko ( novembre) sanza ya zomi na mibale (décembre)

 BOTANGI  MIBU NA BILEKO Na lingala etangeli ya mibu to mbula ezali na mobeko siki siki te , okobakisa kaka montango sima ya mbula ; ndakisa :mbula (mobu) moko, mbula mibale…
-MBULA NKAMA = 100 ANS -BONKAMA= 1SIECLE -MBULA NKOTO= 1000 ANS-BONKOTO= 1 MILLENAIRE NDENGE YA KOPESA MIKOLO KATI YA LISOLO   Ndakisa: –EKOLO KONGO EZUAKI BONSOMI NA YANGO O MOKOLO MWA NTUKU MISATO  (30 )  YA SANZA YA  MOTOBA  ( mois de JUIN ) YA MOBU NKOTO  YOKO  NA  NKAMA LIBWA NA NTUKU MOTOBA (Le Kongo a accédé  à son indépendance le 30 juin 1960.)  -Nous sommes en l’an deux mil  vingt et un   / TOZALI LELO NA MOBU  NKOTO MIBALE NA NTUKU MIBALE NA MOKO (2021)  NOUS SOMMES LE 2 OCTOBRE 2024 = TOZALI MOKOLO MWA MOSALA MISATO O MWA MIBALE YA SANZA YA ZOMI YA MOBU NKOTO MIBALE NA NTUKU MIBALE NÁ MINEI 
DATATION,: Kinshasa, mokolo mwa mosala misato o  mwa yambo  ya sanza ya zomi ya mobu nkoto  mibale na ntuku mibale na minei  Ndambo =demie ////. morceau = eteni  katikati= milieu 

Explorez des histoires inspirantes et des analyses d’experts.

Cette section met en avant l’objectif du blog, offrant des récits captivants, des opinions d’experts et des idées précieuses pour permettre aux lecteurs d’apprendre et de progresser.

About The Author


En savoir plus sur L'ESSENTIEL RDC

Subscribe to get the latest posts sent to your email.

Laisser un commentaire

Votre adresse e-mail ne sera pas publiée. Les champs obligatoires sont indiqués avec *